Pod davanjem za opšte dobro, građani/ke uglavnom podrazumijevaju finansijsku i materijalnu pomoć, ali i generalno pomoć ljudima kojima je to potrebno, te različite oblike humanitarnih akcija i humanitarnog rada.

Više od polovine ispitanika/ca smatra da davanje za opšte dobro nije razvijeno u Crnoj Gori, niti da mu se pridaje dovoljan značaj u društvu. Ispitanici/ce izdvajaju crkvu, strane fondacije i obične građane kao one koji u najvećoj mjeri izdvajaju za opšte dobro. S druge strane, većina smatra da državne institucije, kompanije i mediji uopšte ne ili tek malo izdvajaju za opšte dobro i da se samo pojedini mediji uključuju u akcije.

Primjetna je neinformisanost medju građanstvom o filantropskim akcijama sprovedenim u Crnoj Gori. Trećina ispitanika/ca, navodi da su čuli za Prvi crnogorski teleton „Podrži, Pobijedi“ i akciju „Naše malo nekome znači mnogo“, dok je manje od petine čulo za akcije Božićni bazar „Humanost spaja svjetove“ i „Podijelimo, jer zajedno možemo više“. Više od polovine ispitanika/ca ne zna ko su pokretači ovih inicijativa, dok dvije petine ne može da navede najistaknutije borce za davanja za opšte dobro.

Kao primjere uspješnih akcija, građani/ke uglavnom uopšteno navode inicijative za prikupljanje sredstava koje su za cilj imale liječenje djece, odnosno pomoć bolesnim ili siromašnim. Jedina specifična akcija koju je pomenulo više od 1% građana jeste pomoć za Selenu Mandić. Od konkretnih pokretača se pominju građani, porodica, TV Vijesti („Dnevnica“), humanitarna fondacija „Budi human“, te Crveni krst i UNICEF.

Ulogu države, OCD, medija i građana u akcijama za opšte dobro ispitanici/ce nisu umjeli da prepoznaju. Četvrtina njih nije bila u stanju da definiše ulogu države, a skoro polovina ulogu OCD. Gotovo trećina ispitanika/ca nije mogla da precizira ulogu medija, kao ni ulogu građanstva. U akcijama za opšte dobro građani/ke jedino prepoznaju ulogu poslovnog sektora i to u izdvajanju novca i većem angažovanju.  S druge strane, najveći procenat ispitanih (oko trećine) smatra da je osnovni motiv privatnih kompanija da daju za opšte dobro izgradnja dobre reputacije kod potrošača i saradnika, pa tek potom želja da se pomogne i na kraju da se  akcijama davanja promoviše kompanija.

Tri petine građana/ki ističe da je bar jednom učestovalo u akciji koja je bila usmjerena na opšte dobro, pri čemu je većina njih učestvovala u akcijama nekoliko puta godišnje. Najveći udio je pružao novčanu pomoć, ili pak kombinovano novčanu i materijalnu pomoć, dok je trećina volontirala.

Najveći broj građana/ki navodi da su u protekle 3 godine učestvovali u akcijama koje je iniciralo građanstvo i čija je svrha bila liječenje bolesne ili nezbrinute djece, te bolesnih odraslih ili pružanje pomoći siromašnima. U prosjeku, minimalna svota koji su izdvojili za neku od akcija u kojoj su učestvovali u posljednje tri godine iznosila je 6.2 EUR, dok je maksimalna svota iznosila u prosjeku nešto više od 30.5 EUR.

Skoro dvije trećine građana/ki navodi da bi u budućnosti učestvovalo u akcijama davanja za opšte dobro. Glavni razlog zbog kog nijesu spremni da učestvuju u sličnim akcijama je njihova sopstvena materijalna situacija, ali i nedostatak vremena.

Bolesni, djeca sa invaliditetom i bez roditeljskog staranja, te siromašni predstavljaju grupe kojima bi građani/ke prvo pomagali učešćem u akcijama davanja. Najveći udio građanstva (trećina) bi bilo spremno da pomaže akcije za opšte dobro kombinovano – novčano i materijalno. Blizu četvrtine je spremno da pomogne novčano, dok skoro petina preferira doniranje materijalnih dobara.

Sedam od deset građana/ki ističe da je spremno da u budućnosti novčano pomogne akcije za opšte dobro. Najveći je udio onih koji su spremni da izdvoje maksimalno između 1 i 10 EUR . Tri četvrtine njih navodi da bi radije izdvojili više manjih iznosa u više navrata i za više različitih akcija, dok tek blizu petine ističe da bi prije davalo odjednom jedan veći iznos za jednu akciju.   

Skoro polovina građana/ki preferira akcije usmjerene na lokalnu zajednicu spram akcija opšte prirode. Najvažniji motiv da građani/ke podrže određenu akciju je činjenica da će učiniti nešto dobro i plemenito za većinu građana. Ipak, nedostatak novca, a zatim i nepovjerenje da će novac biti upotrijebljen u prave svrhe, izdvojeni su kao glavni razlozi koji bi građane spriječili da učestvuju u akcijama davanja za opšte dobro.

Građani/ke bi prvenstveno podržali inicijative za prikupljanje sredstava pokrenute od strane zdravstvenih institucija, ali i lične inicijative, a najrjeđe one pokrenute od strane privatnih kompanija, kao i kulturnih i naučnih institucija. Većina građana ističe da im je važno da dobiju povratne informacije o tome koliko novca je prikupljeno, kako je upotrijebljen, kao i da li je na taj način ostvaren cilj akcije u kojoj su učestvovali. Najveći udio građana navodi da se zloupotrebe dešavaju povremeno, dok manje od četvrtine smatra da su one rijetke ili da ne postoje kada su u pitanju akcije za opšte dobro.

Blizu polovine građana/ki vjeruje da davanja pojedinaca, običnih ljudi može puno doprinijeti cjelokupnom društvu. U skladu sa prethodnim, najveći udio ispitanih, više od dvije petine, vjeruje da bi mogla da se prikupi dovoljno velika svota novca koja bi znatno pomogla promjenama na bolje kada bi svako dao onoliko koliko može.

Najveći udio ispitanih koji su čuli za neku fondaciju, navodi kao primjer Crveni krst, Banku hrane, a zatim i fondaciju Budi human i UNICEF.

Iako blizu dvije trećine dijeli mišljenje da bi građani trebalo da učestvuju u finansiranju fondacija, čak 45% njih smatra da građani/ke mogu samo djelimično da doprinesu. S druge strane, više od trećine navodi da je finansiranje fondacija prije obaveza bogatih pojedinaca ili kompanija.

Nešto manje od polovine punoljetnih građana/ki Crne Gore navodi da bi bilo spremno da donira novac fondaciji koja bi ga onda dalje raspoređivala za opšte dobro. Prednost davanja novca fondacijama oni vide u prepuštanju odluke o tome kome će novac biti dodijeljen stručnim licima. Pored toga, više od četvrtine navodi da bi im to ulivalo sigurnost da će novac stići tamo gdje treba.

Dvije petine građana/ki navodi da bi željelo da s vremena na vrijeme budu informisani o akcijama u koje su uložili novac, dok više od trećine preferira redovno izvještavanje o raspoređivanju novca.

Najčešće korišćeni i preferirani izvor infomacija o akcijama za opšte dobro su televizija koju navodi preko polovine građana/ki, a zatim društvene mreže koje navodi oko 15% građana.  Polovina ispitanih vjeruje informacijama u medijima, a trećina im niti vjeruje niti ne vjeruje.

Loša materijalna situacija percipira se kao najveća barijera većem davanju za opšte dobro.Sveukupno gledano, najveći udio građanstva Crne Gore, nešto manje od polovine, smatra da je opšte dobro prevashodno odgovornost države, ali da je dobrim dijelom i odgovornost građana/ki. S druge strane, dvije petine dijeli mišljenje da je riječ isključivo o odgovornosti države te da je angažman građana samo stvar njihove dobre volje.

Zaključak

• Javnost je  nedovoljno informisana o davanju za opšte dobro, o konkretnim akcijama, njihovim pokretačima, ulogama pojedinaca, institucija/organizacija i sektora, te koristima po cjelokupno društvo. Najčešće korišćeni i preferirani izvor infomacija o akcijama za opšte dobro su televizija koju navodi preko polovine ispitanih, a zatim društvene mreže koje navodi oko 15% njih.  Polovina ispitanih vjeruje informacijama u medijima, a trećina im niti vjeruje niti ne vjeruje.
• Najbolji način da se stimulišu davanja za opšte dobro jeste bolje informisanje putem medija, odnosno veća upoznatost građanstva sa pokrenutim akcijama.
• Liječenje bolesne ili nezbrinute djece, liječenje bolesnih odraslih ili pružanje pomoći siromašnima su akcije u kojima građani/ke Crne Gore najrađe učestvuju, pritom najčešće dajući novčanu ili kombinovano novčanu i materijalnu pomoć, kao i volontirajući.
• Skoro 70% građana/ki pokazuje spremnost da i u budućnosti učestvuje u akcijama davanja za opšte dobro, a najvažniji motiv za učešće je činjenica da će učiniti nešto dobro i plemenito.
• Glavni razlog zbog kog građani/ke ne učestvuju u akcijama davanja je njihova nezavidna materijalna situacija, nedostatak vremena, kao i nedostatak povjerenja koje bi se moglo povećati  uvidom u način trošenja prikupljenog novca. Većini građana/ki je važno da dobiju povratne informacije o tome koliko novca je prikupljeno, kako je upotrijebljen, kao i da li je ostvaren cilj akcije u kojoj su učestvovali.
• Blizu polovine građana/ki vjeruje da davanja pojedinaca, običnih ljudi može mnogo doprinijeti cjelokupnom društvu. U skladu sa prethodnim, najveći udio ispitanih, više od dvije petine, vjeruje da bi mogla da se prikupi dovoljno velika svota novca koja bi znatno pomogla promjenama na bolje kada bi svako dao onoliko koliko može.
• Ispitanici/ice bi radije izdvojili manje iznose u više navrata i za više različitih akcija, dok tek blizu petine ističe da bi prije davalo odjednom jedan veći iznos za jednu akciju.   
• Nešto manje od polovine građana/ki Crne Gore bi bilo spremno da donira novac fondaciji jer bi odluke o dodjeli novca u tom slučaju donosila stručna lica. Pored toga, više od četvrtine navodi da bi im to ulivalo sigurnost da će novac stići tamo gdje treba, čime bi se smanjio faktor nepovjerenja.

Poređenje rezultata istraživanja „Filantropija u Crnoj Gori“ 2012 – 2018

I u 2018. kao i 2012. godine pod davanjem za opšte dobro većina ispitanih podrazumijeva finansijsku i materijalnu pomoć, pomoć ljudima kojima je to potrebno (socijalno ugroženima), te različite oblike humanitarnih akcija. Primjetan je rast percepcije volontiranja kao aktivnosti koja se smatra davanjem za opšte dobro i to u iznosu od 4% u odnosu na 2012. Ipak, volontiranje, doniranje, ulaganje u mlade talente je i dalje nisko rangirano, dok čak 16% ispitanih priznaje da ne zna šta davanje za opšte dobro podrazumijeva.

Kako 2012. tako i 2018. godine, više od polovine ispitanika/ca smatra da davanje za opšte dobro nije razvijeno u Crnoj Gori. Ipak, u 2018. godini značajno veći udio građana/ki vjeruje da se davanju za opšte dobro ne pridaje dovoljno značaja u društvu. Tako je 2012. godine tri petine građana/ki navodilo da se davanje za opšte dobro tek malo podstiče, dok 2018. isto smatra tri četvrtine građanstva. Broj ispitanih koji su se izjasnili sa „ne znam“ se smanjio tri puta u odnosu na 2012. što ukazuje na povećanje svijesti o važnosti davanja za opšte dobro.

Nalazi iz 2018. u skladu su sa rezultatima istraživanja iz 2012. godine u kom su obični građani i vjerske zajednice izdvojeni kao oni koji najviše daju za opšte dobro, dok su država, poslovni sektor i mediji opaženi kao oni koji najmanje izdvajaju u date svrhe.

Slično kao i 2012. godine, najveći procenat građana (oko trećine) opaža da je osnovni motiv privatnih kompanija da daju za opšte dobro izgradnja dobre reputacije kod potrošača i saradnika. Nakon toga slijede želja da se pomogne i medijska propraćenost akcije koja takođe doprinosi promociji kompanije.

Primjetan je porast ličnog angažovanja u akcijama usmjerenim na opšte dobro:  u 2012. je 2,8% ispitanih učestvovalo u akcijama jednom mjesečno, a u 2018. godini 12% njih. Uočen je porast sa 15,3% onih koji su učestvovali nekoliko puta godišnje u 2012. na 50% u 2018.

Značajan je porast, sa skoro 50% na 64% onih koji navode da bi u budućnosti učestvovali u akcijama davanja za opšte dobro. Glavni razlog zbog kog građani nijesu spremni da učestvuju u sličnim akcijama je njihova sopstvena materijalna situacija, ali i nedostatak vremena.

U oba istraživanja pomoć ugroženim kategorijama stanovništva je na prvom mjestu kada su u pitanju akcije u kojima bi ispitanici/ce naradije učestvovali.

Uočava se porast procenta građana/ki koji preferiraju akcije usmjerene na lokalnu zajednicu – sa nešto više od četvrtine u 2012. na blizu polovine u 2018. godini.

Oba istraživanja potvrđuju da se direktno davanje novca na licu mjesta smatra najboljim načinom davanja, dok se uočava porast ocjene slanja SMS poruka kao preferiranog načina davanja u 2018. godini. (Moguće je napraviti samo uslovno poređenje sa 2012. godinom budući da postoje izvjesne razlike u formulaciji pitanja u odnosu na 2018. godinu)

Uvjerenje da će akcija dati rezultate, činjenica da je u pitanju problem za koji ispitanici/ce smatraju  važnim, činjenica da će učiniti nešto dobro i plemenito, kao i povjerenje da novac neće biti zloupotrijebljen su razlozi za podržavanje akcija usmjerenih na opšte dobro u oba istraživanja, od kojih su najvažniji činjenica da će učiniti nešto dobro i plemenito za većinu građana (dvije petine ispitanih) i da je akcija usmjerena na problem koji oni lično smatraju važnim (četvrtina ispitanih).

I 2012. i 2018. godine, nedostatak novca i nepovjerenje da će novac biti upotrijebljen u prave svrhe, izdvojeni su kao glavni razlozi koji bi građane/ke spriječili da učestvuju u akcijama davanja za opšte dobro.

Za razliku od 2012, kada su se ispitanici/ce izjasnili da bi prvenstveno podržali inicijative pokrenute od strane države, vjerskih organizacija i običnih građana, u 2018. bi prvenstveno podržali inicijative pokrenute od strane zdravstvenih institucija, ali i lične inicijative.

Približno jednak broj ispitanika/ca u oba istraživanja (oko dvije petine njih) ističe da im je važno da dobiju povratne informacije o tome koliko novca je prikupljeno, kako je upotrijebljen, kao i da li je ostvaren cilj akcije u kojoj su učestvovali.

U poređenju sa 2012. godinom, znatno manji procenat građana/ki vjeruje da su zloupotrebe prikupljenih sredstava uobičajene, odnosno da do njih dolazi uvijek ili često u akcijama za opšte dobro. Ipak, najveći udio ispitanih u 2018. godini navodi da se zloupotrebe dešavaju povremeno, dok manje od četvrtine smatra da su one rijetke ili da ne postoje kada su u pitanju akcije za opšte dobro.

Blizu polovine građana/ki vjeruje da davanja pojedinaca, običnih ljudi može mnogo doprinijeti cjelokupnom društvu. U ovom pogledu ne postoje velike razlike u stavovima građanstva u odnosu na 2012. godinu.

U skladu sa prethodnim, najveći udio građana/ki, više od dvije petine njih, vjeruje da bi mogla da se prikupi dovoljno velika svota novca koja bi znatno pomogla promjenama na bolje kada bi svako dao onoliko koliko može. U odnosu na 2012. godinu, registruje se nešto veći procenat građana/ki koji navode da davanja običnih građana/ki mogu donekle pomoći, ali da nikada nijesu dovoljna.

Isto kao i 2012. godine, loša materijalna situacija percipira se kao najveća barijera većem davanju za opšte dobro. Pored toga, u 2018.  godini više od 60% ispitanih među tri glavne prepreke navodi i preopterećenost sopstvenim problemima (Moguće je napraviti samo uslovno poređenje sa 2012. godinom budući da postoje izvjesne razlike u formulaciji pitanja u odnosu na 2018. godinu.)

Kao i 2012. godine, prema mišljenju građana, najbolji način da se stimulišu davanja za opšte dobro jeste bolje informisanje putem medija, odnosno veća upoznatost građana sa pokrenutim akcijama.

Dok je 2012. godine svega 3 od 10 građana isticalo da zna za bar jednu fondaciju koja pomaže akcije za opšte dobro, u 2018. godini isto navodi 4 od 10 građana, što predstavlja značajan porast. 

Iako blizu dvije trećine dijeli mišljenje da bi građani trebalo da učestvuju u finansiranju fondacija, čak 45% njih smatra da građani mogu samo djelimično da doprinesu. S druge strane, više od trećine građana navodi da je finansiranje fondacija prije obaveza bogatih pojedinaca ili kompanija,što je značajan porast u odnosu na 2012. godinu kada je ovo mišljenje izražavala petina građana.

Nešto manje od polovine punoljetnih građana Crne Gore navodi da bi bilo spremno da donira novac fondaciji koja bi ga onda dalje raspoređivala za opšte dobro. S druge strane, više od trećine ne bi doniralo novac takvoj fondaciji, a kao razlog najčešće navode lošu materijalnu situaciju. U 2012. godini glavni razlog za nedavanje novca fondaciji je bio nedostatak povjerenja (53,1%). Nedostatak povjerenja u fondacije je u 2018. pao na 28%.

I u 2012. i 2018. ispitanici/ce su iskazali želju da s vremena na vrijeme budu informisani o akcijama u koje su uložili novac, kao i da budu redovno izvještavani o raspoređivanju novca.

U oba istraživanja razlike između najčešće korišćenih i preferiranih izvora infomacija o akcijama za opšte dobro gotovo da nema. Na prvom mjestu je televizija (2018.), tj. elektronski mediji (2012.), nakon čega slijede društvene mreže.

U 2018. godini se registruje nešto viši nivo povjerenja u informacije koje se putem medija dobijaju o akcijama davanja za opšte dobro. Tako je 2012. godine svaki treći građanin isticao da ima povjerenja, dok 2018. isto mišljenje dijeli polovina građana. Ipak, kako 2012, tako i 2018. godine, oko trećine građana nema jasan stav prema informacijama u medijima, te navode da im niti vjeruje niti ne vjeruje.

Sveukupno gledano, najveći udio građanstva Crne Gore, nešto manje od polovine, smatra da je opšte dobro najprije odgovornost države, ali da je dobrim dijelom i odgovornost građana. S druge strane, dvije petine dijeli mišljenje da je riječ isključivo o odgovornosti države te da je angažman građana/ki samo stvar njihove dobre volje.

Zaključak

Generalno, u periodu od 2012. do 2018. godine uočavaju se promjene u percipiranju ličnog i pojedinačnog učešća u akcije za opšte dobro, kao i učešća i uloge organizacija građanskog društva, poslovnog sektora i imućnih pojedinaca. Primjetan je porast sklonosti ka volontiranju i doniranju za opšte dobro, porast ličnog angažovanja u akcijama usmjerenim na opšte dobro, povjerenja u fondacije koje se bave raspodjelom doniranih sredstava, te stepena interesovanja o prikupljenim i raspodijeljenim sredstvima, kao i o ciljevima podržanih akcija.

• Iako se pod davanjem za opšte dobro dominantno podrazumijeva finansijska i materijalna pomoć, te različiti oblici humanitarnih akcija u oba istraživanja, primijećen je rast percepcije volontiranja kao aktivnosti koja se smatra davanjem za opšte dobro i to u iznosu od 4% u odnosu na 2012, što znači da su građani/ke svjesniji svoje sveukupne uloge u akcijama za opšte dobro.
• U 2018. godini značajno veći udio građana/ki vjeruje da se davanju za opšte dobro ne pridaje dovoljno značaja u društvu i da se ono malo podstiče, što ukazuje na povećanje svijesti o važnosti davanja za opšte dobro.
• Primjetan je porast ličnog angažovanja u akcijama usmjerenim na opšte dobro:  tokom 2012. godine 2,8%  ispitanih je učestvovalo u njima jednom mjesečno, a taj procenat je u 2018. iznosio 12%. Procenat onih koji su učestvovali nekoliko puta godišnje je porastao sa 15,3% na 50%.
• Značajan je porast, sa skoro 50% na 64% onih koji navode da bi u budućnosti učestvovali u akcijama davanja za opšte dobro.
• Uočava se porast procenta građana/ki koji preferiraju akcije usmjerene na lokalnu zajednicu – sa nešto više od četvrtine u 2012. na blizu polovine u 2018. godini.
• Približno jednak broj ispitanika u oba istraživanja (oko dvije petine njih) ističe da im je važno da dobiju povratne informacije o tome koliko novca je prikupljeno, kako je upotrijebljen, kao i da li je ostvaren cilj akcije u kojoj su učestvovali.
• Generalno, povjerenje u etičko sprovođenje akcija za opšte dobro je poraslo: u poređenju sa 2012. godinom, znatno manji procenat građana/ki vjeruje da su zloupotrebe prikupljenih sredstava uobičajene.
• Upoznatost sa fondacijama koje pomažu akcije za opšte dobro, u periodu od 2012. do 2018. godine je porasla za 10%. 
• Povjerenje u fondacije koje raspoređuju donirana sredstva je poraslo, odnosno nepovjerenje u njih je opalo sa 53 na 28 %.
• U odnosu na 2012. godinu, registruje se nešto veći procenat ispitanih koji navode da davanja običnih građana/ki mogu biti donekle od pomoći.
• Isto kao i 2012. godine, loša materijalna situacija percipira se kao najveća barijera većem davanju za opšte dobro. Pored toga, u 2018.  godini više od 60% ispitanih među tri glavne prepreke većem davanju za opšte dobro navode i preopterećenost sopstvenim problemima.
• Oba istraživanja komuniciraju misljenje da je najbolji način da se stimulišu davanja za opšte dobro bolja informisanost putem medija, odnosno veća upoznatost sa pokrenutim akcijama.
• U porastu je mišljenje da bi građani trebalo da učestvuju u finansiranju fondacija koje pomažu akcije za opšte dobro, te da je finansiranje fondacija prije obaveza bogatih pojedinaca ili kompanija.  
• U 2018. godini se registruje nešto viši nivo povjerenja u informacije koje se putem medija dobijaju o akcijama davanja za opšte dobro.

Istraživanje je urađeno u okviru regionalnog projekta “UKLJUČI SE i utiči: Razvoj filantropije za jače građansko društvo” („SIGN Up for Impact: Philanthropy Development for Stronger Civil Society“), koji implementira SIGN mreža fondacija iz zemalja jugoistočne Evrope, uz podršku Evropske unije i Balkanskog fonda za demokratiju.